Jeśli zauważyłaś/eś, że bliska Ci osoba ciągle powtarza, że „czuje się za gruba”, choć w rzeczywistości jest szczupła, przesadnie dba o swoją wagę, jest nadmiernie skoncentrowana na jedzeniu bądź unikaniu jedzenia – to może być sygnał, że ma problemy z prawidłowym odżywianiem.
Zaburzenia odżywiania występują statystycznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Najwięcej zachorowań obserwuje się w okresie dorastania.
Wyróżniamy kilka rodzajów zaburzeń odżywiania:
- jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa),
- żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa),
- a także mniej specyficzne zespoły żarłoczności, takie jak przejadanie się związane z zaburzeniami psychicznymi.
- Od niedawna wśród zaburzeń odżywiania pojawił się też nowy termin ortoreksja, który dotyczy obsesji na punkcie zdrowego odżywiania.
Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
Anorexia nervosa (z grec. anorexia nervosa – an – brak, pozbawienie, orexis – apetyt) to choroba polegająca na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Zaburzenie to pojawia się najczęściej u dziewcząt w wieku pomiędzy 14 a 18 rokiem życia. Charakterystyczny dla tej choroby jest fakt, że masa ciała utrzymuje się na poziomie co najmniej 15 % poniżej oczekiwanej (BMI wynosi 17,5 lub mniej). Osoba chora odczuwając silny lęk przed przytyciem, dąży do uzyskania możliwie niskiej wagi. Aby ten cel zrealizować stosuje głodówki, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, prowokuje wymioty, czasem także stosuje środki przeczyszczające, a także środki tłumiące łaknienie i/lub moczopędne.
Rozpoznajemy dwa typy anoreksji:
- Typ restrykcyjny/ograniczający - osoba chora ogranicza przyjmowanie pokarmów do bardzo niewielkich ilości i stosuje środki przeczyszczające.
- Typ bulimiczny - osoba chora, choć głównie ogranicza przyjmowanie pokarmu, miewa regularnie okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych.
Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)
Bulimia popularnie nazywana jest też „wilczym głodem”. Charakteryzuje się okresowymi napadami obżarstwa i nadmiernej kontroli masy ciała.
Choroba ta jest trudna do zaobserwowania nawet przez najbliższe osoby, gdyż dziewczęta chore na bulimię potrafią się doskonale maskować nie tylko w początkowym okresie tej choroby, ale także nierzadko w jej zaawansowanym stadium.
Charakterystyczne dla bulimii jest to, że po napadzie obżarstwa (niekiedy wartość kaloryczna takiego posiłku przekracza kilkakrotnie dzienne zapotrzebowanie) osoba chora, bojąc się przyrostu swojej wagi, zaczyna prowokować wymioty w celu usunięcia nadmiaru spożytego pokarmu. Pojawiają się też inne działania mające na celu kompensację wspomnianych napadów obżarstwa. Należą do nich między innymi: używanie środków przeczyszczających i moczopędnych, intensywne, często wielogodzinne ćwiczenia fizyczne, a także intensywne diety i głodówki między napadami jedzenia.
Jak w takim razie rozpoznać czy ktoś z naszego otoczenia choruje na bulimię?
W początkowej fazie choroby mogą pojawić się przebarwienia i uszkodzenia szkliwa zębowego oraz stany zapalne dziąseł, jako efekt działania kwasu solnego z żołądka podczas wymiotów. W miarę rozwoju choroby w badaniach laboratoryjnych krwi u bulimiczek można stwierdzić między innymi niski poziom glukozy, cholesterolu oraz niektórych elektrolitów (głównie potasu i magnezu). To może być przyczyną opuchnięcia kończyn dolnych, kurczów mięśni, a także zaburzeń rytmu serca.Istotne są też konsekwencje psychiczne. Osoba chora na bulimię ma silne poczucie winy oraz niską samoocenę. W niektórych przypadkach może prowadzić to do depresji, a w skrajnych sytuacjach do prób samobójczych. Bulimiczki mają problem w nawiązywaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi.Charakterystycznym zjawiskiem w tej chorobie jest też autoagresja, która czasem prowadzi do samo okaleczania się. Osoby dotknięte bulimią często nawiązują kontakty seksualne z przypadkowymi partnerami, mają także skłonność do nadużywania alkoholu i środków odurzających.
Ortoreksja ( orthorexia nervosa)
Ortoreksja czyli orthorexia nervosa pochodzi od greckich słów orto – dobry oraz oreksis – apetyt i oznacza obsesję na punkcie „zdrowego odżywiania”. Choroba zaczyna się bardzo niewinnie i początkowo nie jest zauważana przez otoczenie chorego.
Ortoretyk zaczyna przykładać po prostu większą uwagę do dbałości o własne zdrowie, a tym samym o własną dietę. Wybiera jedzenie, które uznaje za zdrowe i ekologiczne i to staje się dla niego sensem życia. Wiele czasu i uwagi poświęca na szczegółowe planowanie posiłków, zbiera wszelkie informacje na temat zdrowego odżywiania. Kupuje jedzenie tylko w sklepach ze zdrową żywnością, która ma najwyższą jakość. Natomiast zjedzenie posiłku, który przez ortoretyka nie jest uznawany jako zdrowy, powoduje u niego ogromne poczucie winy i porażki. Posiłki spożywa bardzo powoli, liczy kalorie, analizuje każde danie i każdy spożywany napój. Z czasem dieta ortoretyka staje się coraz bardziej restrykcyjna. Zaczyna wykluczać z niej kolejne produkty, które wydają mu się niezdrowe. Należą do nich między innymi mięso, ze względu na tłuszcz, cholesterol i konserwanty, słodycze, które są źródłem cukru i pustych kalorii, następnie eliminuje również warzywa i owoce, bo według niego są przyczyną wzdęć. Tak ścisła selekcja produktów powoduje, że ortoretyk nie dostarcza swojemu organizmowi odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych, co prowadzi do wyniszczenia organizmu. W zaawansowanym stadium chorzy spożywają już tylko cztery lub pięć produktów, które są w ich mniemaniu bezpieczne.
